Toen ik in september weer terugkeerde in de Tweede Kamer, had ik me voorgenomen om de ideeën uit Een nieuw sociaal contract als uitgangspunt te nemen van mijn werkzaamheden. Op die manier wil ik focus aanbrengen. De afgelopen maanden hebben we niet stil gezeten: met experts, stagiairs, medewerkers en andere partijen hebben we drie uitgebreide, concrete en constructieve voorstellen geschreven over de bescherming van klokkenluiders; over de integriteit van bewindspersonen; en over de uithuisgeplaatste kinderen. Al deze zaken gaan over de relatie tussen overheid en burger. Het zijn drie uitgebreide initiatiefvoorstellen die bijdragen aan het weer opbouwen van het geschonden vertrouwen van de burger in de overheid.
De Kamer heeft besloten dat de regering op elk van deze voorstellen moet reageren en dan zal de Kamer besluiten om deze voorstellen met wetswijzingen en beleidswijzigingen wel of niet over te nemen. Ik ben benieuwd ook wat jij van de voorstellen vindt: want dit zal de manier zijn om samen alternatieve voorstellen te doen voor problemen in de samenleving.
De verdwenen sms-jes van de premier
Het kabinet-Rutte-III viel over het toeslagenschandaal. De regering had de kamer ontijdig, onvolledig en onjuist geïnformeerd. En volgens de commissie-Van Dam ook met een politiek doel. Daardoor duurde het jaren doorvragen om het schandaal boven water te krijgen. Op het ministerie van Rutte werden al bijna helemaal geen verslagen bijgehouden. En al die jaren leden mensen onder onterechte vorderingen, beslagleggingen en uithuiszettingen. De regering beloofde beterschap en trok fors extra geld uit om de eigen informatievoorziening op orde te brengen. Daarom was het signaal dat de premier zijn sms’jes naar believen wiste, ernstig. Ik stelde voor om wel in debat te gaan maar eerst een hoorzitting te houden over de totale informatiehuishouding en de relevante feiten boven tafel te krijgen: de volgorde werd helaas omgedraaid, eerst een spoeddebat en daarna pas de hoorzitting.
Ik stelde in het debat per motie voor om de inspectie onderzoek te laten doen naar de archieven op het ministerie van algemene zaken. Inmiddels is dat onderzoek gestart. Mijn doel is een goed beeld te hebben en toe te zien op de echte verbetering van de informatievoorziening. Conclusies wil ik het liefst trekken als alle informatie boven tafel is.
Het was wel zorgwekkend dat de premier het plan van zijn ministerie om meer openbaarheid te bieden, niet openbaar wilde maken. Ik moest dreigen met een vordering van de Kamervoorzitter en hij maakte het pas na de stemmingen openbaar; daarin staat dat er al tijden een plan is (en geld uitgegeven is) voor de opslag van mails, sms’jes en meer.
In het programma van Khalid en Sophie lichtte ik toe waarom het problematisch is dat de premier geen notulen maakt, zelden sms-jes archiveert. Er wordt over miljarden aan publiek geld besloten, en wij kunnen op deze manier niet controleren hoe die besluiten worden genomen.
Topprioriteit voor integriteit en corruptiebestrijding
Nederland scoort een onvoldoende bij het waarborgen van politiek-bestuurlijke integriteit en het bestrijden van corruptie. Zo concludeerde de anti-corruptiewaakhond van de Raad van Europa (GRECO) al in 2019. Dit heeft natuurlijk alles te maken met het gebrekkige vertrouwen in de Nederlandse overheid. Willen we dit veranderen, dan moeten we scherper zijn op corruptie en integriteit. Normen moeten wettelijk worden vastgelegd, want het ‘morele kompas’ van individuen wijst lang niet altijd in de juiste richting. Dat bleek bijvoorbeeld toen Cora van Nieuwenhuizen solliciteerde als lobbyist in de energiesector terwijl ze nog aan tafel zat als staatssecretaris om besluiten te nemen over de begroting van dezelfde sector. Daarom schreef ik samen met Laurens Dassen (Volt) en met mijn stagiair Maud Heldens een initiatiefnota met een serie urgente voorstellen om bestuurlijke integriteit te versterken. Daarover schoven we ook aan bij Op1, de uitzending kun je hier terugkijken.
Betere bescherming voor klokkenluiders nodig
Zonder dat je je er bewust van bent, zijn klokkenluiders van enorm groot belang voor Nederland. Door hen komen onder andere grootschalige fraude, mensenrechtenschendingen en corruptie aan het licht. Daarom vervullen klokkenluiders een belangrijke rol in het sociaal contract tussen overheid en burger. Maar onder de huidige regelgeving is het voor een klokkenluider weinig aantrekkelijk om een misstand te melden, omdat dit hem vaak in de problemen brengt: door ontslag, rechtszaken of intimidatie. Onlangs diende ik een initiatiefnota in om de rechtspositie van klokkenluiders te verbeteren en in dit opiniestuk in NRC lichtte ik het samen met jurist Femke Heijmans toe.
Nog geen enkel kind terug bij de ouders
De rechtsstaat is voor toeslagenouders geen schild geweest, maar een gehaktmolen. Het kabinet is afgetreden er zijn veel beloften en excuses geweest, maar er is nog geen enkel kind dat slachtoffer is van het toeslagenschandaal en uithuis geplaatst is, terug door de acties van het kabinet. In november vroeg de Tweede Kamer een onafhankelijk onderzoek en voorstellen voor hereniging van ouders met kinderen: beiden zijn er nog steeds niet. In het recente debat over de uithuisplaatsingen presenteerde ik met vier collega’s een nota met zeven aanbevelingen. Verder diende ik een motie in waarin ik de regering vraag werk te maken van herziening van rechterlijke uitspraken. Op het moment dat kinderen uit huis werden geplaatst door de rechter, was het niet bekend dat het om gedupeerden ging. Met deze nieuwe informatie vraag ik binnen zes maanden om een nieuw besluit voor alle kinderen van toeslagenouders die nu nog uit huis geplaatst zijn. Lees hier het artikel van RTL nieuws over deze motie, die unaniem aangenomen is, tegen de zin van de regering.
College tour
Twan Huys interviewde mij samen met studenten over de afgelopen jaren. Er kwam een aantal onderwerpen voorbij waaronder mijn werk in Malta, de periode dat ik thuis zat met een burn-out, het ‘functie elders-debat’, mijn voetbalvereniging in Enschede en plannen voor de toekomst. De uitzending kun je hier terugkijken.
