Is het al opgevallen? In de boekhandels liggen opeens belangrijke boeken over China: het zojuist verschenen De Nieuwe Wereldorde. Hoe China sluipenderwijs de macht overneemt van Rob de Wijk en De Nieuwe Keizer van Ties Dams. Eerder verscheen China, een gids voor de 21e eeuw van Frank Pieke, dé China-expert van Nederland, die momenteel leiding geeft aan de grootste Europese Chinadenktank in Berlijn.
Dat die boeken nu in de winkel liggen is geen toeval. Er wordt in insiderskringen alom uitgekeken naar het verschijnen van de ‘Chinastrategie’ van de Nederlandse regering. Vooruitlopend daarop komt er eindelijk een Chinadebat op gang. Dat werd tijd. Het is prima dat de totale obsessie met Trump en het vele Brexit-navelstaren eens wordt afgewisseld met aandacht voor het China van Xi Jinping, de opkomende wereldmacht.
Zelfs politieke partijen laten zich niet onbetuigd. Zo schreven Jesse Klaver en Bram van Ojik voor GroenLinks een Chinarapport, met als strekking: ‘Nee tegen 5G van Huawei!’ Op steeds meer plekken in Nederland wordt over China nagedacht en gediscussieerd. Nederland ontwaakt uit de geopolitieke winterslaap, en krijgt door dat we in een andere wereldorde terechtkomen. We zijn ongemerkt in de ‘Chinese Eeuw’ aanbeland. Laat dat even tot je doordringen.
De Nederlandse Chinastrategie komt zeer waarschijnlijk in mei naar buiten. Achter de schermen zijn koopman, dominee en generaal nog hard bezig de juiste balans te vinden tussen handel, mensenrechten en veiligheid.
Dat zal geen gemakkelijke klus zijn in het steeds meer gepolariseerde opinieklimaat rondom China. Zie het handelsconflict tussen China en Amerika. Zie de verdachtmakingen richting Huawei. Zie de onrust over de onderdrukte Oeigoeren.
De vraag is hoe Calimero een Nederlandse Chinastrategie precies uitpakt. China is een continent en al gauw een maatje te groot voor een Europese natiestaat. Ligt het niet meer voor de hand de Nederlandse strategie te zien als input voor een gezamenlijke Europese Chinastrategie? Of zelfs voor een trans-Atlantische of westerse strategie? Zo eenduidig zal het, vrees ik, allemaal niet gaan. Rondom China spelen er grote belangenconflicten, en treffen we China-bashers tegenover China-lovers.
Een van de kernvragen is of Nederland of Europa de door Amerika ingeslagen weg richting een Koude Oorlog met China wil volgen. De toon in Washington over China wordt met de dag grimmiger en alarmerender. Gaat het hier om een supermacht die geen multipolaire concurrentie naast zich duldt, of is China inderdaad een wolf in panda-kleren?
Voor het weekblad Elsevier is dit geen vraag. Deze week siert een oorlogszuchtige rode draak de cover: ‘Waarom ook Europa Xi Jinpings Rijk van het Kwaad moet weren’. President Xi wordt in één adem genoemd met Jozef Stalin, en moet met alle middelen worden gedwarsboomd. Elsevier gaat voor een all-out Koude Oorlog tegen China.
Aan het andere uiteinde staat dagblad Trouw. Dat presteerde het laatst om twee pagina’s in te ruimen voor de Britse historicus Jude Woodward, die niet gehinderd door kennis van zaken Chinese propaganda mocht spuien.
‘Niet het vredelievende China, maar Amerika is het grote gevaar. En kampen met een miljoen Oeigoeren? Daar is geen bewijs van.’
Hoe tussen Koude Oorlogsretoriek en mooipraterij een realistische-open mind-houding ten opzichte van China te vinden? De naïviteit voorbij, maar zonder door te schieten in militaire schutkleuren.
We hebben vooral veel meer kennis over China nodig. Dat land bevindt zich in een unieke historische transformatie. Hoe ons te verhouden tot deze bizarre hybride samenleving: een communistische, staatskapitalistische, posttotalitaire, hightech-eenpartijstaat?
Het geinige van alles is dat niemand minder dan Frans Bauer ons hier de weg wijst. Ik was in eerste instantie pissig over dat programma. Weer een BN’er die zo nodig van ons belastinggeld op reis moet.
Maar Frans Bauer laat zien dat er mensen wonen in Elseviers Rijk van het Kwaad. Dat systeem en bevolking niet hetzelfde zijn. Dat nieuwsgierigheid en fascinatie in eerste instantie te verkiezen zijn boven wapengekletter.
Het valt te hopen dat de Nederlandse Chinastrategie een vleugje Frans Bauer bevat. Zonder babi pangang. Dat dan weer wel.
