Tja, ze zijn al jaren aan het pingpongen met die citotoets. Ooit ten tijde van de mammoetwet ingevoerd om een onafhankelijke, onbevooroordeelde maat te hebben voor het niveau van een startende middelbare school-leerling is het al tijden een politieke speelbal geworden om het eigenlijke probleem (eigenlijk zijn het er twee) maar uit de weg te kunnen gaan. En voorlopig lukt die tactiek vrij goed, al is er natuurlijk geen kind mee geholpen.
Een jaar of tien geleden vond men dat het oordeel van de leerkracht boven het citogetal moest gaan. Die had immers een veel volledigere kijk op een kind dan een momentopname met meerkeuzevragen. En daar is zeker wat voor te zeggen. Dat voorstel werd breed gedragen: van politiek links (gelijkheid!) tot politiek rechts (VVD-kinderen met een pechdag moeten wel nog kans hebben op het categorale gymnasium) tot de onderwijsbonden (meer vakmanschap, meer kans op een passender advies). Dus het kwam er.
Maar daar kwamen natuurlijk adviezen uit die "niet klopten" en met name in Blaricum en omstreken vond men dat slecht te verteren, dus kwam er een ontsnappingsclausule die ervoor zorgde dat als de citotoets een hoger advies gaf dan de leerkracht, een advies op verzoek van de ouders (omhoog) moet worden aangepast. Ik laat het aan de lezer over om te verzinnen in welke hoek je de meest assertieve ouders moet zoeken. Onofficiële cijfers hier uit de regio laten trouwens zien dat de leerlingen waarvan het lerarenadvies na de cito is bijgesteld bovenmatig vaak blijken af te stromen gedurende hun vo-carrière.
Dus het systeem dat we nu hebben voldoet ook niet. Politiek links vindt hierin niet de grote gelijkmaker, politiek rechts wil zonder het hardop te zeggen gewoon de witte categorale gymnasia in stand houden en de lerarenbonden zijn gewoon klaar met het eindeloze gezeik dat het ieder jaar oplevert - maar ook dat wordt niet echt hardop gezegd.
Overigens: een kind waarvan het advies in het huidige systeem wordt opgekrikt moet wel op het nieuwe niveau geplaatst worden. In een scholengemeenschap is dat meestal geen probleem, maar kleinere locaties hebben niet altijd alle niveaus en als je eerste scholenkeuze (waar je oorspronkelijke advies dus niet bij aansloot) vol zit kun je ook niet meer overstappen. Dus het wijzigen van inschrijven ná de eerste inschrijving is op allerlei manieren ongewenst, inclusief de organisatorische problemen voor de scholen.
Maar het is allemaal camouflage. Als je kinderen op hun 11e wil selecteren dan ontkom je er niet aan dat je inschattingsfouten maakt, en dat hoeft ook helemaal niet erg te zijn als er later maar mechanismes zijn om dat te herstellen. En dáár gaat het dus mis; door allerlei efficiency-, bekostigings- en beoordelingsmaatregelen is het heel onaantrekkelijk voor "het systeem" om leerlingen op een ander niveau te laten eindigen dan ze begonnen zijn. Maar zoals in zoveel politieke debatten draait het er vooral op uit dat de mens zich maar moet aanpassen aan het systeem, en niet andersom.
Het tweede punt is overigens dat ons gelijkheidsideaal niet klopt. Noem me cynisch, maar als een groep 8-leerkracht adviezen uitdeelt aan de exact even intelligente Jeroen (uit de Hazenkamp, vader is arts en moeder accountant) en Abdel (woont in Hatert, vader is vrachtwagenchauffeur en moeder spreekt geen Nederlands) en hij geeft Jeroen een havo-advies en Abdel een vmbo-k/t-advies, dan kan hij daar wel eens gelijk in hebben. We willen het liever niet horen, maar in deze situatie is de kans dat Jeroen zijn havo-diploma haalt gewoon hoger dan de kans dat Abdul dat doet. Het probleem ligt, wederom, niet in het basisschooladvies. Of je dat nu door de leerkracht of het cito laat maken.