In navolging van het topic in het café:
https://polcafe.nl/d/377-vrij-fruit-55-vul-hier-uw-eigen-onsmakelijke-gedachte-in/35
en deze rechterlijke uitspraak:
https://www.nu.nl/binnenland/5991026/arts-ontslagen-van-alle-rechtsvervolging-voor-voltrekken-van-euthanasie.html

Wanneer iemand in een eerder stadium een wilsverklaring af heeft gelegd om euthanasie te laten plegen en daar op terug wenst te komen in wilsonbekwame toestand, moet de arts zich dan nog steeds beroepen op de eerder afgelegde verklaring in wilsbekwame toestand?

En ben je nog dezelfde persoon, mentaal gezien, wanneer je wilsonbekwaam bent geworden? Moet er dan nog waarde worden gehecht aan je eerdere opvattingen en meningen?

Je moet de rol van de familie hier ook in betrekken, lijkt me.

    janneke141 Waarom vind je dat? Zou de mening van de familie om een wilsonbekwaam persoon in leven te houden of te euthanaseren echt van doorslaggevende aard moeten zijn als de persoon daar zelf niet meer toe in staat is?

    In het geval van een duidelijke wilsverklaring lijkt me logisch dat de familie ook een stem heeft. Maar wat als niet duidelijk is wat de patiënt in kwestie gewild zou hebben? Vervalt dan je zelfbeschikkingsrecht aan je familie? En wanneer dan? De ene demente persoon is de andere niet. Het is een duidelijk ander en veel gelaagder verhaal dan iemand die bijvoorbeeld al jaren in coma ligt en niet wakker wil worden.

        janneke141 Opvallend genoeg heeft de familie geen enkele rol bij dit proces in de wet.

          Myst In de situatie waar een dementerende patiënt het tegenovergestelde aangeeft van zijn of haar wilsverklaring en de familie onderschrijft dat, dan kan ik mij voorstellen dat dat de situatie wel beïnvloedt.

          De andere kant is dat je wel graag wil voorkomen dat de familie zegt 'maak er maar een eind aan, want ik ga binnenkort mijn huis verbouwen en dan is die erfenis wel handig'.

            Dit is het onderwerp waar ik volledig ben vastgelopen bij mijn scriptie. Jammer genoeg werd de conclusie waarin ik geen keuze maakte, niet gewaardeerd. :')

            Maar goed, ik heb dus geen antwoord op al die vragen in de OP. Maar om toch een poging te doen:

            Ik neig naar het standpunt dat je persoon zodanig anders is, dat wensen uit het verleden niet meer geldig zijn wanneer iemand (hoe wilsonbekwaam ook) nu wat anders wil. (Tenzij de persoon een gevaar vormt voor zichzelf of anderen natuurlijk.) Als je zeker wilt zijn dat er een euthanasie plaats vindt bij dementie, moet je dus de aanvraag doen als je nog wel wilsbekwaam bent IMO.

            Maar dan hou je dus de vraag of euthanasie bij iemand die in het hier en nu geen goede afweging kan maken over een doodswens. Want hoeveel is een "Ik wil dood" waard van iemand die geen enig besef meer lijkt te hebben van leven of dood. En daar heb ik simpelweg geen antwoord op. Ook omdat je als samenleving (en dan specifiek de arts in kwestie) helpt bij die dood. Kan je het verantwoorden als je niet zeker bent of er echt sprake is van een doodswens in het hier en nu?

            Ik ben het eens met Janneke dat de familie ook betrokken is. Misschien niet in de puur technische discussie, maar wel in de praktijk. Je kan moeilijk iemands wilsonbekwame moeder euthanaseren wanneer de kinderen dat absoluut niet willen. Daarbij zijn familieleden ook vaak de manier voor een arts om de patiënt (zoals hij of zij vroeger was) te leren kennen (en dus ook over de wensen wat betreft euthanasie).

            Myst
            Als niet duidelijk is wat de patiënt gewild zou hebben dan kan er toch helemaal geen sprake zijn van mogelijke euthanasie?

              3 months later

              Een update over dit onderwerp.

              De aanleiding van de OP was de uitspraak van de rechtbank Den Haag waarin een arts ontslagen werd van alle rechtsvervolging na het uitvoeren van euthanasie op een demente wilsonbekwame patiënt. Het Openbaar Ministerie is in die zaak in het belang der wet in cassatie gegaan, wat wil zeggen dat aan de hoogste rechter gevraagd wordt om een oordeel te vellen over de juridische status van een vraagstuk. Vandaag heeft de procureur-generaal een advies ingediend aan de Hoge Raad. Doorgaans wordt het advies van de PG door de Hoge Raad gevolgd (er wordt trouwens ergens in de lente van volgend jaar uitspraak verwacht).

              De PG stelt:

              Een belangrijke vraag die speelt is of euthanasie uitgevoerd mag worden op grond van een schriftelijk euthanasieverzoek als de patiënt door vergevorderde dementie de doodswens niet meer kan bevestigen. In de medische wereld is het lange tijd de norm geweest dat er nog in enige mate met de patiënt moest kunnen worden gecommuniceerd. Volgens de Euthanasiewet is dit niet in alle omstandigheden vereist.

              [..]

              De wetgever heeft willen voorkomen dat wilsonbekwame patiënten in een situatie van uitzichtloos lijden belanden als zij om dat te voorkomen tevoren schriftelijk om euthanasie hebben verzocht. [..] Een arts hoeft volgens de PG niet in alle gevallen te proberen om met een wilsonbekwame dementie-patiënt te communiceren over euthanasie.

              Dus de eis dat een patiënt wilsbekwaam in moet stemmen met euthanasie op het moment van het uitvoeren daarvan, een eis die tot voor kort door de artsenfederatie werd aangehouden, heeft geen wettelijke basis. Als er een eerder wilsbesluit is en aan alle andere eisen wordt voldaan kan er ook bij een wilsonbekwame patiënt euthanasie uitgevoerd worden.

              Over de Haagse huisarts waar dit alles mee begon wordt trouwens nog opgemerkt:

              De PG komt tot de conclusie dat het oordeel van de rechtbank in de strafzaak, dat de zorgvuldigheidseisen door de arts voldoende zijn nageleefd, niet in strijd komt met de plicht van de Staat het leven van kwetsbare mensen te beschermen en tegelijkertijd wel recht doet aan het zelfbeschikkingsrecht dat de wetgever in de Euthanasiewet centraal heeft gesteld.

                Ik zou zeggen dat iemand die niet wilsbekwaam is per definitie geen mening kan hebben die ertoe doet, anders zou je hem/haar daarmee impliciet wilsbekwaam achten op dit punt.

                Maar ik begrijp het dilemma. Lastig.

                  Molurus Het punt is dus dat een patiënt op het moment van de euthanasie niet per se wilsbekwaam moet zijn. Als er een eerdere wilsverklaring is en (kort samengevat) ondragelijk en ongeneeselijk lijden kan er euthanasie worden toegepast.

                  Anders loop je er tegenaan (en dat gebeurt dus nu ook) dat een euthanasieverklaring nooit toegepast kan worden bij demente patiënten, hoe vaak zij die ook herhalen of bekrachtigen voor zij wilsonbekwaam worden. Dat is niet houdbaar, en daar gaat de rechterlijke macht dus nu in mee.

                      tsjok Mooi! Dit is wat common sense ook dicteert, maar waar nog erg moeilijk over wordt gedaan. Ik ben blij te zien dat er progressie is op dit vlak.

                        tsjok Het punt is dus dat een patiënt op het moment van de euthanasie niet per se wilsbekwaam moet zijn. Als er een eerdere wilsverklaring is en (kort samengevat) ondragelijk en ongeneeselijk lijden kan er euthanasie worden toegepast.

                        Dat snap ik. Ik heb het dan ook over de situatie waarin een wilsonbekwaam persoon een eerder opgestelde wilsverklaring (die is opgesteld als wilsbekwaam persoon) wil intrekken.

                        Oh, en PS:

                        De vraag "is het nog wel dezelfde persoon?" is filosofisch buitengewoon interessant. Evenzo de vraag: "Als het antwoord 'nee', is... heeft de ene persoon dan wel iets te zeggen over het leven van de andere persoon?"

                        De eerste vraag zou ik zeggen: Nee. Maar dat geldt tot op zekere hoogte ook voor ik en de persoon die ik gisteren was. En derhalve kan het antwoord op de 2e vraag alleen maar "ja" zijn, anders kun je nauwelijks nog over 'jezelf' beschikken.

                            Molurus Dat snap ik. Ik heb het dan ook over de situatie waarin een wilsonbekwaam persoon een eerder opgestelde wilsverklaring (die is opgesteld als wilsbekwaam persoon) wil intrekken.

                            De zaken die nu vaak spelen zijn van patiënten die niet meer in staat zijn tot een coherente gedachte, laat staan een bewuste intrekking van een eerdere verklaring. Maar het is goed denkbaar dat zo'n situatie zich voordoet, ja. In beginsel geldt dan de eerder afgegeven wilsverklaring sterker dan de intrekking op dat moment, al zal een arts in zo'n situatie echt een hele goede afweging maken. Er wordt ook met familie gepraat, en met de patiënt als dat nog enigszins mogelijk is, de bewoording van de wilsverklaring speelt mee, hoe vaak die gedaan is, etc. Zo'n besluit wordt zeker niet lichtzinnig genomen. Uiteindelijk is euthanasie gericht op het beëindigen van lijden op verzoek.

                            Molurus De vraag "is het nog wel dezelfde persoon?" is filosofisch buitengewoon interessant. Evenzo de vraag: "Als het antwoord 'nee', is... heeft de ene persoon dan wel iets te zeggen over het leven van de andere persoon?"

                            De eerste vraag zou ik zeggen: Nee. Maar dat geldt tot op zekere hoogte ook voor ik en de persoon die ik gisteren was. En derhalve kan het antwoord op de 2e vraag alleen maar "ja" zijn, anders kun je nauwelijks nog over 'jezelf' beschikken.

                            Als het een ander persoon is, dan moet het antwoord op de tweede vraag ja zijn. Je beslist natuurlijk constant over dingen die je toekomstige zelf aangaan. Maar dit is wel een debat op een niveau dat voor de medische wetenschap in de praktijk niet super relevant is, denk ik.

                                Molurus Dat snap ik. Ik heb het dan ook over de situatie waarin een wilsonbekwaam persoon een eerder opgestelde wilsverklaring (die is opgesteld als wilsbekwaam persoon) wil intrekken.

                                In een situatie waarin eerste verklaring, latere verklaring en de mening van de directe familie niet met elkaar in overeenstemming zijn zal de behandelend arts toch altijd de voorzichtige kant kiezen?

                                    janneke141

                                    Ik denk dat heel weinig artsen tot euthanasie overgaan als de familie tegen is. Dat geldt trouwens voor alle beslissingen, oorlog met de familie maakt de situatie zelden beter.

                                        Lijkt me ook een prima ontwikkeling.

                                        Om het even concreet te maken, de zaak uit de OP:

                                        Toestand van de patiënt

                                        Uit het medisch dossier van patiënte, waarin observaties van het verplegend personeel en van de verdachte en het (deels beschreven) beeldmateriaal zijn beschreven, komt het volgende beeld van patiënte naar voren. Het overgrote deel van de dag vertoont patiënte tekenen van agitatie, onrust, stress, angst, verdriet, boosheid en paniek. Zij huilt veel, zegt veelvuldig dat ze het vreselijk vindt en dat ze eraan kapot gaat en noemt vrijwel dagelijks (tot wel 20 keer per dag) dat zij dood wil. Haar dag/nachtritme is verstoord en zij doolt vrijwel dagelijks over de gangen, ook ’s nachts. Zij bonkt op de ramen en deuren tot haar handen pijn doen. Zij klampt willekeurige mensen aan in de overtuiging dat het bekenden zijn. Dit leidt regelmatig tot fysieke conflicten met medebewoners. Er is ook sprake van fysieke ontluistering van haar persoon, door grote afhankelijkheid en incontinentie.

                                        En dat terwijl ze in haar euthanasieverklaring heeft verklaard:

                                        Wanneer ik in een toestand kom te verkeren waarin ik ondraaglijk en uitzichtloos lijd of waarin geen redelijk uitzicht bestaat op terugkeer naar een voor mij waardige levensstaat of mijn verdergaande ontluistering te voorzien is, verzoek ik mijn arts uitdrukkelijk mij de middelen toe te dienen of te verstrekken om mijn leven te beëindigen.

                                        Ik wil gebruikmaken van het wettelijk recht om vrijwillige euthanasie op mij toe te passen, wanneer ik nog e
                                        nigszins wilsbekwaam ben en niet meer in staat om thuis bij mijn man te wonen. Ik wil beslist niet geplaatst worden in een instelling voor demente bejaarden. Ik wil een menswaardig afscheid nemen van mijn dierbare naasten. Mijn moeder is 12 jaar dement verpleegd in een instelling voordat zij stierf, dus heb ik dit van dichtbij meegemaakt. Ik weet dus waar ik over praat. Dit wil ik beslist niet meemaken. Het heeft mij ernstig getraumatiseerd en heeft de hele familie veel verdriet gedaan.

                                        (meer details overigens in de uitspraak van de rechter)

                                        Dit had ze ook verklaard tegen haar kinderen, haar man, huisarts, geriater, bij elke gelegenheid die ze kreeg. Alleen tegen het einde was ze zo ver van deze wereld dat ze dat niet meer kon bevestigen en zei ze "ik wil wel dood, maar nog niet nu". Ik vind het terecht dat er in zo'n geval niet te zwaar wordt gewogen aan de woorden op dat moment.

                                        • Myst replied to this.

                                          Linus Hoewel in principe de stem van de patiënt natuurlijk voorop staat, staat in alle richtlijnen ook dat alles in overleg met de familie moet gebeuren. Ik ben het met je eens dat een arts er haast nooit toe zal overgaan als de familie falikant tegen is, tenzij de patiënt zelf wilsbekwaam is en het ondanks dat wil doorzetten.

                                              tsjok

                                              Precies.

                                              De familie van wilsonbekwame patiënten is sowieso een vraagstuk op zichzelf. Ooit met een arts gesproken die zat met een wilsonbekwame patiënt met een levensbedreigende infectie in het been. De enige oplossing was amputatie, maar de dochter wilde dat absoluut niet. De chirurg ging zonder toestemming van de familie niet opereren en de patiënt is uiteindelijk overleden aan de infectie. Dan ben je dus als arts in gebreke gebleven jegens je patiënt, maar je kan ook niet zonder toestemming een been van een patiënt amputeren.

                                                  Linus Bijzonder vraagstuk, ben benieuwd of dat voor de tuchtcommissie is verschenen, zou daar wel een mening over willen lezen. Als een patiënt wilsonbekwaam is, de familie medische volmacht heeft en er valide redenen zijn om niet te behandelen (behandeling an sich hoeft de kwaliteit van leven immers niet persé te verbeteren), snap ik de keuze van de chirurg wel.