De dagen van de fulltime werkweek lijken geteld. Zowel werknemers als werkgever vinden een 40-urige werkweek op kantoor niet meer noodzakelijk, blijkt uit onderzoek. Werken waar en wanneer de werknemer zelf wil, is de nieuwe norm. Maar die heeft zo zijn eigen valkuilen.
De standaard fulltime werkweek van 40 uur lijkt uit de gratie. Meer dan de helft (55 procent) van de ondervraagden in het jaarlijkse benchmarkonderzoek van HR-dienstverlener Visma - Raet noemt de 40-urige werkweek zelfs ‘niet meer van deze tijd’. Ook de werkgevers zijn het hiermee eens. Van deze groep zegt maar 30 procent dat ze de 40-urige werkweek nog wel relevant vinden. Een logische ontwikkeling volgens Joke van der Velpen van Visma - Raet: ,,Door de technologische vooruitgang van de afgelopen jaren kunnen we daar nu makkelijker vanaf stappen. We kunnen ons werk eigenlijk overal doen en hoeven daarvoor niet per se naar kantoor.’’
Aan het onderzoek deden 1.165 medewerkers, 413 leidinggevenden, 614 HR-professionals, 78 bestuurders en 257 zzp’ers mee uit verschillende branches.
Thuiswerken
Thuiswerken was vroeger uitzonderlijk, maar is tegenwoordig ingeburgerd. ,,Voor de werkgever is de noodzaak weg om iemand op de werkplek te houden. Als je taken maar op tijd af zijn.’’ Ook andere prioriteiten op het gebied van werk en privéleven spelen een rol. ,,Vroeger was het de man die werkte en de vrouw die thuis was. Nu zowel de man als de vrouw werken, zul je de werktaken en taken binnen het gezin moeten verdelen. Vrouwen werken al veel parttime en je ziet nu een kentering bij de mannen. Ook zij gaan meer parttime werken.’’Individualisering van het werk wordt steeds belangrijker op de arbeidsmarkt, constateert Ton Wilthagen, hoogleraar arbeidsmarkt. ,,Lange tijd heeft de werknemer moeten strijden voor inperking van de werktijd. De werkdag terugbrengen tot acht uur was een grote overwinning. Na de emancipatie gaan we weer een stap verder. Man en vrouw werken en willen de vrijheid om zoveel mogelijk zelf te bepalen op werkgebied.’’
Experiment
Dat blijkt ook uit een experiment dat Wilthagen onlangs uitvoerde met zijn studenten. ,,Daarvoor hebben we werkenden, niet-werkenden en werkgevers ondervraagd. We vroegen hen zich voor te stellen dat er geen regels zijn op het gebied van werk, geen cao’s, geen wetten, helemaal niks. Wat zouden ze dan wel en niet alsnog vastgesteld willen hebben?’’Eerste punt op het verlanglijstje: zelfbeschikking over de arbeidstijden. ,,Driekwart van al onze ondervraagden wil zelf bepalen hoe lang hoeveel uren ze werken als de momenten in de week dat ze werken.’’ Bijna net zo belangrijk was het zelf kunnen kiezen waar er gewerkt wordt. ,,Tweederde van de ondervraagden wilde dat zelf kunnen bepalen.’’
En de werkgevers? Die stribbelen niet tegen. De baas die erop hamert dat je op tijd binnen bent, is een uitstervend fenomeen. Van der Velpen: ,,Werkgevers worden steeds meer prestatiegericht. Als het werk maar afkomt, maakt het niet uit waar je het doet of hoe lang je erover doet. Bij een bedrijf als Nike zijn ze hier al heel ver in. Daar kijken ze nu echt alleen naar de taken die je moet uitvoeren. Of het nou in 35 uur lukt of dat je er 44 uur over doet, dat maakt niet uit.’’ Wilthagen noemt buurland Duitsland als voorbeeld van anders omgaan met werktijden. De arbeidstijdenspaarregeling is daar veel gewoner dan hier. ,,Werk je meer dan volgens je contract zou moeten, dan spaar je die extra uren op en kan je die op een later moment inwisselen voor vrije uren.’’
Conflicten
Werken waar en wanneer we willen klinkt ideaal, maar toch moeten we letten op de adders onder het gras. Het moet wel praktisch uitvoerbaar zijn. Wilthagen: ,,Wat de werknemer wil, hoeft niet te stroken met de wensen van de werkgever. Als ik zeg dat ik donderdag en vrijdag op kantoor wil zijn, maar de baas heeft me nodig op woensdag, dan hebben we een probleem. Op dat soort conflicten moet je beducht zijn.’’Ook moeten werknemers en werkgevers er volgens Wilthagen op letten dat zij niet doorschieten in het flexibele werken. Dat je altijd kan werken, betekent niet dat je altijd moét werken. ,,Mensen kunnen best wat hebben, maar echt lange periodes heel veel uren werken is niet goed voor je. Je moet je rust nemen. Gezien het groeiende aantal burn-outs moeten we ons ook de vraag stellen: als we iemand die vrijheid geven, gaat hij of zij er dan verstandig mee om?’’
Dat de prikklokken uit de gratie raken en de half-negen-tot-vijf-op-kantoor werkdagen een stuk minder voordehandliggend zijn dan twee decennia geleden is niet echt nieuws te noemen, maar ik kan me niet herinneren dat er eerder zo'n onderzoek gedaan is naar de wenselijkheid ervan onder zo'n groot en gevarieerd aantal respondenten.
Als je 's ochtends de filemeldingen beluisterd dan is het trouwens al snel duidelijk dat de kantooruren echt nog niet overal zijn afgeschaft. Maar alleen al omwille van de verkeersdrukte zou het niet verkeerd zijn om de werktijden wat fanatieker te gaan flexibiliseren, en thuiswerken gaan bevorderen waar mogelijk.
Een van de angsten is dan dat de 'thuiswerkende' medewerker minder productief is dan wanneer hij zonder afleiding op kantoor zit, maar dat is in de meeste gevallen natuurlijk helemaal niet waar. Daarnaast is het ook eenvoudig te voorkomen door gedegen prestatie-afspraken te maken. Zoals het stuk al aangeeft: het is voor een werkgever natuurlijk niet van belang of iemand zijn werk in 35 of 45 uur doet, als het maar af is.
Zou het de komende jaren rapper gaan met het loslaten van de kantooruren? En welke stimuli of externe factoren zijn daar dan voor nodig?
