Mist er charisma in de politiek?

TWDY · 2019-02-22T20:13:43+00:00

Ik loop al enige tijd met een bepaalde onvrede rond ten aanzien van een politieke trend waar ik nog niet helemaal de vinger op kan leggen. Het is niet uitgew...

Axolotl

Voor mij is het niet zozeer een kwestie van charisma missen, ik denk dat de democratie in Nederland niet echt meer van de burger voor de burger is en men uit onvrede op partijen zoals FvD en de VVD stemmen. Tegenwoordig wordt een deel van de wetgeving en politiek beleid bepaald door internationale verdragen. Waar vroeger de enige tussenpersoon voor het maken van Nederlands beleid het Nederlands parlement zelf was, komt daar nu nog de EU bovenop of soortgelijke verdragen met bijvoorbeeld het WTO of de VN. Nu zijn laatst genoemde niet zodanig bindend als EU wetgeving, maar het stelselmatig weigeren zich aan deze verdragen te houden heeft desalniettemin negatieve gevolgen voor de handelspositie van Nederland. Al dit soort verdragen nemen de mate van invloed die de burger op het Nederlands beleid kan uitoefenen af. Op het moment hebben we nog niet echt een antwoord op deze verminderde invloed, maar partijen zoals de VVD en het FvD beloven de kiezer wel daarop een antwoord. Dijksma pleit bijvoorbeeld voor harde immigratie-maatregelen om zo weer de regie in eigen hand te nemen, maar iedereen die zich een beetje in de immigratieproblematiek heeft ingelezen weet dat de internationale verdragen veranderd moeten worden wil je zoiets bewerkstelligen. Iets wat bijna onmogelijk is. Baudet komt met een bindend referendum aanzetten. De vraag is daar, in hoeverre kun je een referendum houden zonder dat dat diplomatische gevolgen heeft zoals bij het Ukraine referendum het geval was.

Tem

Axolotl

Tijdje geleden stond er een aardige column van Rene Cuperus in de VK wat hier wel aan linkt.

Een gedeelte eruit.

Niet elke beweging is even succesvol. De Occupy-beweging, de internationale protestbeweging tegen onrechtvaardige globalisering en ‘de macht van de 1 procent’, had even het momentum in financiële crisistijd maar verdween daarna weer uit zicht. De anti-establishmentbeweging van het nationaal-populisme – van Brexit tot Orban – zou weleens de meest dominante tegenbeweging van deze tijd kunnen zijn, al wint ook de anti-populismebeweging, vooral in de gedaante van groene partijen, aan kracht.

Politiek-maatschappelijke bewegingen ontstaan op een kantelpunt in de tijd. Als zich nieuwe thema’s aandienen, of wanneer de bestaande politiek thema’s taboeïseert of negeert. Bewegingen willen iets in beweging zetten, agenderen wat nog niet of onvoldoende geagendeerd wordt, mensen mobiliseren.

Er zijn bewegingen in alle soorten en maten, en er bestaat een complexe wisselwerking tussen politieke partijen en bewegingen. Zo heb je bewegingen binnen politieke partijen, zoals de Tea Party-beweging in Amerika of Momentum binnen de Britse Labour Party. Er zijn partij-overschrijdende bewegingen: Aufstehen van Sahra Wagenknecht op links in Duitsland, of Code Oranje of Vrij Links in Nederland. Er zijn bewegingen die partij en kieslijst worden, zoals Berlusconi’s Forza Italia en de Vijfsterrenbeweging in Italië of En Marche in Frankrijk. Meer buitenpolitiek zijn er de MeToo-beweging of de anti-Zwarte Pietenbeweging.

Traditionele politieke partijen zijn vaak zelf gestolde bewegingen. Zo is de sociaal-democratie ontstaan als politieke arm van de arbeidersbeweging, met een sleutelrol voor de vakbeweging. En komt de christen-democratie voort uit de emancipatiebeweging van katholieken en ‘kleine luyden’. In de jaren 70 werden progressieve partijen gevoed door sociale bewegingen: de vrouwenbeweging, de homobeweging, de anti-kernenergiebeweging, de vredesbeweging. Niet de partijen maar die bewegingen belichaamden de Progressieve Tijdgeest.

Er is een verschil tussen bewegingen die door partijen zelf worden opgericht, waarmee zij zich vermommen als marketingtruc om nieuwe leden te winnen of als campagne-machine, en bewegingen die vanuit de samenleving zelf ontstaan en een politieke stem zoeken. Zulke bewegingen zijn een signaal van onderhuidse stromen, aankondigers van politieke verandering.

In een samenleving waarin zo bedroevend weinig mensen lid zijn van politieke partijen, zijn bewegingen van burgers van buiten partijen van democratisch levensbelang. Partijen zijn te diep in de technocratische staat gekropen, meer staatsorganen dan vrije burger-organisaties. Bewegingen leveren dan zuurstof voor politiek.

https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/maatschappelijke-bewegingen-leveren-zuurstof-voor-de-politiek_b0b1868d/

Ik denk dat er kern van waarheid in zit. De EU is hiermee het toppunt van technocratie waardoor burgerbewegingen steeds meer voet aan de grond krijgen.

TWDY

Inhoudelijke reacties zonder gescheld, wat een verademing. 😁

Eur Ja, dat is ook iets wat lijkt te missen inderdaad. Het is vooral wat verbaal de degens kruisen, terwijl er volgens mij genoeg ideeën zijn om een visie te formuleren. En dan zowel wat betreft de praktische kant qua uitwerking en invloed van beleid als de meer filosofische kant met waar we dan als 'samenleving' ongeveer heen zouden kunnen gaan. Of willen.

Axolotl Grappig, want hier vond ik Dijkhoff had hier juist eerder wel een vrij goed verhaal wat daar 180 graden tegenover ligt. Voor wat ik me er van kan herinneren iig.

GSbrder Hmm, niet zozeer ongeacht de keuzes, maar ik heb wel het idee dat dit meespeelt in de uiteindelijke 'goodwill'. Een Roemer met de uitstraling van de oom in de familie die 60 uur per week op zijn vrachtwagen doorbrengt zou denk ik minder ruimte hebben dan een Rutte die met z'n maffe voorkomen op de e.o.a. manier toch met meer weg lijkt te komen. Maar goed, dat is wellicht heel subjectief allemaal.

Maar eigenlijk is dat dus inherent aan het huidige politieke landschap, dat we politieke leiders krijgen die dan weliswaar wel langer houdbaar zijn maar daardoor ook voorzichtiger. Goeie, ik denk wel dat je daar gelijk in hebt ja.

GSbrder

Ik zie in dit topic wel een paar keer dat "charismatisch" gekoppeld wordt aan visie. Dat iemand charisma heeft als hij of zij kan uitstralen dat er bepaalde keuzes gemaakt moeten worden, ongeacht wat (een deel van) het publiek daar nu van vindt en dus ongeacht de politieke consequenties. Hoewel op zich interessant, is het charisma van Rutte niet gekoppeld aan die visie en als je inderdaad visie belangrijk acht voor een charismatisch leider, dan zul je bij Rutte/de VVD niet op je plek zitten.

Tegelijkertijd zijn de politici in de stijl van Kok, Lubbers (staatsmannen) maar ook JFK, Clinton en Obama (polariserend) niet erg geschikt om in een gefragmenteerd politiek landschap het volk toe te spreken. Anders gezegd, als volk krijgen we de charismatische leider die we verdienen en sinds Balkenende hebben twee premiers gehad die op links en over rechts kunnen, wat de houdbaarheid van een premier ten goede komt, maar ook beperkingen heeft voor het charisma of de visie die ze kunnen uitstralen. Een minister-president die zonder visie kan leidinggeven en dus niet de grote staatsman wil zijn, blijft daarmee langer in het zadel. Dan laat ik het even in het midden of een nieuw charismatisch leider onmogelijk gemaakt wordt, of dat er juist een hernieuwde behoefte is aan iemand die scherp durft te kiezen en tegelijkertijd de helft van Nederland meekrijgt in een visie.

Ryon

Dwersdriever Ja en nee. Ja, voor de positie van gezag, de rol van burger'vader'. Nee vanwege het feit dat een ongekozen functionaris wel een heel belangrijke politieke rol vervult met behoorlijke bevoegdheden. Maar dat lijkt me een discussie voor een andere keer.

Dat is het ding met de burgemeester: hij vervult een belangrijke gezagsuiteoefende rol, maar geen politieke rol. Zijn beperkte en afgebakende bevoegdheden maken het hem onmogelijk om politiek beleid uit te stippelen waar hij/zij op afgerekend kan worden. Veelal is alleen de rechter in staat om te beoordelen of de burgemeester zijn werk goed doet, maar zelfs in die gevallen dat de rechter een besluit vernietigt, kan de burgemeester soms wel op unanieme steun rekenen van de raad en de bevolking.

Dat is - en daar is veel onderzoek naar gedaan - ook een van de redenen waarom burgemeester zo populair zijn. Een bewindspersoon (wethouder etc.) moet er altijd rekening mee houden dat 80 tot 90% van de bevolking tegen hem en zijn beleid is. De burgemeester kan er zonder meer op vertrouwen dat hij een draagvlak heeft van meer dan 90%. Een burgemeester moet het erg bont maken wil hij dat draagvlak verkloten (komt ook wel eens voor).

Die bijzondere positie van politici maakt het ook lastig om algemeen aansprekend te zijn. Populaire politici als Jesse Klaver brengen met hun voorkomen, hun woorden en hun gedachtes grote groepen mensen in beroering, maar ook Jesse Klaver zal max 15% van de bevolking echt kunnen raken. 80% tot 90% van Klaver stemt niet op hem of is zelfs zeer hartstochtelijk tegenstander.

Dwersdriever

Ryon Ik kan je een heel eind volgen, maar het is wel een beetje zwart/wit. Alleen al het handhaven van de openbare orde kan voldoende politiek interessante discussies opleveren. Als dat al niet zuiver politiek beleid is, is het politiek handelen. Zeker in kleinere gemeenten heeft de burgemeester als voorzitter van de raad natuurlijk best politieke invloed. En als er invloed is, kan dat tot issues leiden.

Dat gezegd hebbende, je geeft denk ik correct weer waarom burgemeesters zo populair zijn en waarom een overstap van burgemeesters (terug) naar de landelijke politiek geen goed idee zijn. Zie Job Cohen en Gerd Leers.

Toen ik mijn originele posting schreef, had ik net een toespraak van Ahmed Aboutaleb gehoord waar ik enorm van onder de indruk was. Het is ook wel een politicus met een zekere uitstraling, al zal hij vanwege zijn afkomst door een deel van de kiezers niet gepruimd worden. Vraag me af of hij wellicht een uitzondering op die regel kan zijn. Na tien jaar burgemeesterschap is hij mogelijk aan iets anders toe en de PvdA heeft niet overdreven veel kanonnen.

Ryon

In een berucht fragment van Herman van Veen (later belachelijk gemaakt door Hans Teeuwen) bazelt Van Veen wat af, maar stelt Van Veen ook dat charisma niet bestaat. Hij geeft een andere omschrijving die heel interessant is:

Hij vergelijkt het publiek met een kudde antilopen en de artiest met een poema. Alle antilopen weten dat de poema ze allemaal gezien hebben. Toch denkt elke antiloop: "kut, de poema kijkt naar mij". De interviewer (Martin Šimek) vindt het belachelijk dat Herman van Veen het Nederlandse publiek bestempelt als een groep antilopen. Ook Hans Teeuwen die commentaar geeft vond het belachelijk.

Maar zou Van Veen misschien niet gelijk kunnen hebben? Is de kracht van een 'charismatisch' politicus niet dat deze tegen alle Nederlanders spreekt, maar dat zijn fans allemaal denken 'hij heeft het tegen mij persoonlijk'?

En zou dat ook niet betekenen - net als bij Herman van Veen - dat een charismatisch politicus er bewust van is dat hij nooit iedereen kan aanspreken, maar wel een kleine groep mensen allemaal het gevoel kan geven dat de politicus er in het bijzonder staat voor hem of haar?

Als je met die bril op naar de Nederlandse politiek kijkt, merk je dat de politiek gevuld is met heel veel meer (goede) charismatische politici, waarvan geen enkele de ambitie heeft om iedereen te bekoren, maar waarvan de overgrote meerderheid heel goed weet welke antilopen ze wel weten te raken.

Dit is trouwens dat fragment:

mono

Ryon Dat geldt niet alleen voor de kiezer. Dat gaat al gewoon op als je een presentatie geeft voor een groep mensen. Als je dat goed doet heeft de hele groep het idee dat zij persoonlijk werden aangesproken.

Ryon

mono Dat geldt niet alleen voor de kiezer. Dat gaat al gewoon op als je een presentatie geeft voor een groep mensen. Als je dat goed doet heeft de hele groep het idee dat zij persoonlijk werden aangesproken.

Dat klopt. Wat een politicus doet in in beginsel ook niet gek veel anders dan wat een CEO, een artiest of zelfs een scholier doet die een spreekbeurt houdt.

Je vertelt een verhaal, speciaal voor een groep mensen die het verhaal willen horen in een taal die zij ook begrijpen.

Het enige is dat je als politicus er altijd van bewust moet zijn dat 80% van de mensen die je kan bereiken tegen je is of zelfs een hekel aan je heeft. Dat zal bij een CEO al minder zijn, laat staan bij een artiest of een scholier.

mono

Ryon Bij een CEO is dat ook best vaak het geval in mijn ervaring. Het voordeel in die rol is echter dat het voetvolk geen zak te zeggen heeft over jouw aanblijven. 😛

Eur

Dwersdriever Abou is geen politicus, dat is een bestuurder. Die heeft nog nooit een debat gevoerd, zou er als lijsttrekker echt niets van bakken.

Ryon

Dwersdriever Alleen al het handhaven van de openbare orde kan voldoende politiek interessante discussies opleveren.

Dat valt flink tegen. Als burgemeester kan je (achteraf) wel verantwoording afleggen over gemaakte keuzes maar het is praktisch onmogelijk om vooraf daar politiek gemotiveerd beleid op te maken. Laat staan dat je dat beleid om kan zetten in een verkiezingsprogramma en aan de kiezer kan voorleggen.

De burgemeesters van de grote steden (de G4) worden in zekere mate gedwongen tot beleidsvorming, maar als je hun stukken bestudeert dan zie je dat de zogenaamde politieke ruimte miniem is. Het is een vrij juridische discussie.

Dat zit hem ook in de aard van de bevoegdheden. Het burgemeestersbevel (de belangrijkste bevoegdheid van de burgemeester) is heel ruim opgesteld. In beginsel is alles mogelijk, omdat de context waarin het bevel gegeven moet worden (bijv een noodsituatie) op voorhand niet te voorspellen valt. Het handhaven van de openbare orde is het herstellen ervan. Reactief dus. Rechtspraak en functionele beleidskaders (inzet politie bijv) bepalen de ruimte en de situate bepaalt het optreden. Politieke en/of ideologische overwegingen spelen geen rol van betekenis.

In Amsterdam zagen we daar twee voorbeelden van hoe politiek en het burgemeesterschap elkaar in de weg zitten:

(A) Burgemeester Halsema moest als burgemeester oproep geven tot ontruiming van een kraakpand ondanks dat zijzelf en haar partij daar tegenstander van is. Het ontruimen van gekraakte panden is echter geen politiek besluit maar hoort bij het functionele optreden van de burgemeester.

(B) Loco-burgemeester Rutger de Groot Wassink moest in zijn hoedanigheid als plaatsvervanger besluiten tot dwangopnamen tekenen. Hij heeft daar gewetensbezwaren en politieke bezwaren tegen. Niet doen behoort niet tot de opties, dus hij is loco-burgemeester af.

Dwersdriever

Eur Hij is natuurlijk wel staatssecretaris en wethouder geweest. Maar wellicht heb je gelijk en zou hij de volgende burgemeester worden die in Den Haag snel afgebrand wordt.

Eur

Dwersdriever Ja, bestuurdersfuncties dus. Hij is zeer geschikt om als burgemeester boven de partijen te staan en af en toe zijn mediamomentje mee te pakken, maar op dit moment wordt hem nauwelijks het vuur aan de schenen gelegd en in zo'n situatie gaat hij het in mijn ogen echt moeilijk krijgen.

Dwersdriever

Ryon Interessant, dank je.

Ryon

Eerder zagen we in Amsterdam dat Jozias van Aartsen (VVD) weigerde op te treden tegen uitgeprocedeerde asielzoekers. Ondanks dat zijn eigen partij (de VVD) daar toe opriep. Van Aartsen vond zichzelf daar toe niet bevoegd.

De raad (het politieke orgaan) had ook al beleid gemaakt rondom de opvang van uit geprocedeerde asielzoekers, de burgemeester heeft niet het recht om tegen dat beleid in te gaan of daar geen gehoor aan te geven.

Dwersdriever

Eur Hij is ook alweer dik in de vijftig natuurlijk. Het was maar een hersenspinsel naar aanleiding van een toespraak en deze discussie over het ontbreken van charisma/gezag onder politici.

Ryon

TWDY Grappig, want hier vond ik Dijkhoff had hier juist eerder wel een vrij goed verhaal wat daar 180 graden tegenover ligt. Voor wat ik me er van kan herinneren iig.

Inderdaad goed verhaal van Dijkhoff. Hij lijkt hier ook erg in zijn element te zijn. Zijn droge stijl pakt ook goed uit, ondanks het loodzware thema dat hij bespreekt.

« Previous Page