Bij gebrek aan een filosofie-categorie maar even in politiek.
Anyway, ik heb het op dit moment in het dagelijks leven veel over de gekleurde waarneming van onze omgeving en "de feiten" en merk bij mezelf de behoefte om de gedachtes die ik daarbij heb op papier te zetten. Zodat ik het een beetje kan structureren in m'n hoofd. Dat kan ik denk ik het beste doen als ik schrijf voor een publiek om mezelf zo te dwingen duidelijk en begrijpelijk te schrijven (creaties van m'n eigen geest hebben soms nogal een vertaalslag nodig voor de echte wereld), en dat publiek mag ook niet denkbeeldig zijn want dan neem ik het voor mijn gevoel niet serieus. Dus bij deze. Mocht je aanvullingen, suggesties of kritiek hebben bij wat ik schrijf dan hoor ik dat graag, daar is dit topic voor.
BEGIN
Elke kant van de discussie moet (móét) gehoord worden. Dat lijkt een beetje het credo van de hedendaagse deelnemers aan het maatschappelijke debat (actiegroepen, boze burgers, politici, media etc.). Voor (een steeds groter) deel van deze deelnemers schijnt het allemaal niet uit te maken wat de feiten zijn. Het gaat erom dat het eigen beeld op de samenleving wordt uitgedragen. Ongeacht of deze nu waarheid bevat of niet. Feiten zo buiten beschouwing laten in een maatschappelijke discussie lijkt een aanslag op de door de eeuwen heen verzamelde kennis van de mens. Voor mij in ieder geval wel. En ik denk dat dat op dit moment ook zeker het geval is.
Belang hechten aan de eigen waarneming en afkeer hebben van de schepping van één universele waarheid die voor iedereen geldt is echter een fundamenteel onderdeel van het Verlichtingsdenken. Kant stelde bijvoorbeeld in zijn Kritiek dat het voor een mens onmogelijk is om een object op zichzelf staand te beschrijven. Een waarneming wordt altijd gevormd door de zintuigen, en is dus per persoon verschillend en onmogelijk objectief. Vanuit dat opzicht bekeken is het logisch om in een discussie "de feiten" op de achtergrond te zetten ten behoeve van de eigen (en andermans) waarnemingen. Uiteindelijk is een feit op deze manier immers niet meer dan slechts één van vele waarnemingen die allemaal iets zeggen over de werkelijkheid.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Ding_an_sich
Als je deze redenering doortrekt naar de samenleving als geheel kom je uit bij de conclusie dat alles wat wij als mensen weten het product is van iemands (heel veel iemanden) visie op de werkelijkheid. Feitelijk betekent het dat hoe wij de wereld ervaren wordt bepaald door de maatschappij waarin wij leven. De maatschappij zelf wordt dan weer gevormd door de mensen die de macht hebben. Indirect kun je dus zeggen dat onze ervaring van de wereld om ons heen wordt bepaald door de mensen die de macht in handen hebben.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Sociaal_constructionisme
Met die visie werd de (linkse) zoektocht begonnen naar het werkelijke feit. Deze dus ontdaan van alle vooroordelen en subjectieve waarnemingen die de machtshebbers erop hebben geplakt. Dat startte met een kritische kijk op de kerk en het kapitalisme, wat op den duur werd aangevuld met gender en huidskleur. In mijn ogen was die kritiek (voornamelijk die gericht aan kerk en kapitaal) terecht. Het spreekt mijn inziens voor zich hoe christelijke tradities en kapitalistische inmenging de wetenschappelijke vooruitgang sterk hebben belemmerd, dus het is bekeken vanuit kennisvergaring goed om kritisch te zijn op de macht die kennis produceert.
(Note: ik heb het hier over "de" wetenschappelijke vooruitgang. Dus ik ga er wel van uit dat er een aanwezige objectieve waarheid is, mits deze zoveel mogelijk is ontdaan van z'n menselijke invloeden)
Kritiek op autoriteit (de macht) is dus belangrijk voor kennisvergaring. Gebruik maken van je eigen waarnemingen in combinatie met die van anderen ook. In theorie, althans. Want begin een discussie op het oude Nujij of geenstijl en je merkt (hopelijk) dat je geen beter beeld krijgt van de wereld om je heen, en dat hun kritische houding en mening vrij irrelevant zijn. (Al zijn het wel mensen die onderdeel zijn van de samenleving, dus als sociaal fenomeen kun je ze wel observeren, alleen als serieuze discussiepartner lijkt dat soort mensen me niet geschikt)
In de praktijk is er volgens mij wel een onredelijke autoriteit nodig voor kritische denkers om tegenaan te schoppen. Als je leeft in een wereld waar de autoriteit is weggedemocratiseerd (waarvan ik zou zeggen dat dat grotendeels het geval is) dan heeft een kritische kijk ook niet zoveel zin meer. Ik weet niet of de afwezigheid van (onredelijke) autoriteit de reden is, maar het zou wel goed verklaren waarom critici tegenwoordig de aanval openen op kennis. Wanneer deze niet strookt met hun eigen wereldbeeld in ieder geval. Dan wordt deze hun onwelgevallige kennis (en hun predikers) namelijk de onredelijke autoriteit waar tegenaan geschopt wordt.
Verder is het in de praktijk ook zo dat andere mensen helemaal geen interesse hebben in objectieve kennisvergaring. Kan je wel leuk de discussie aangaan met mensen, maar als die drukker bezig zijn met het bevestigen van hun eigen identiteit of het verdedigen van hun belang en daardoor het gesprek frustreren dan kom je ook niet tot een goed resultaat. Een dergelijke visie op kennisvergaring werkt volgens mij alleen als er iemand is die frustrerende elementen uit de discussie kan weren.
(Note: Ik merk hier een paradox in m'n denken. Aan de ene kant is ieders eigen waarneming heel belangrijk voor de vorming van een complete analyse van iets, aan de andere kant zijn sommige waarnemingen veel minder bruikbaar dan andere of kunnen het proces zelfs frustreren. Is er dan een autoriteit nodig om te bepalen welke waarnemingen correct zijn, en hoe kies je als groep zo'n autoriteit?)
EINDE
Ik merk dat ik me niet meer goed kan concentreren en dat uitleggen lastiger wordt, dus ik brei er even een eind aan (echt een goede punchline om over te discussiëren ontbreekt, excuses). Ik kom denk ik de komende tijd nog met aanvullingen als me iets te binnen schiet.