De koning is dood; leve de koning! Afgelopen donderdag kwam er een einde aan de loopbaan van VVD’er Dennis Wiersma als minister voor onderwijs. De druk op hem werd te groot, wat hem deed besluiten te stoppen. Wie binnen de VVD moet Wiersma opvolgen?
Dit artikel stond al enige tijd klaar; het aftreden van Wiersma hing al weken in de lucht. Diens woedeuitbarstingen zijn immers geen recent fenomeen: ook in zijn voorgaande functies stond hij erom bekend.
Een naam die hoog op dit lijstje stond is om eenzelfde reden verwijderd, namelijk die van Jan Anthonie Bruijn. De huidige Eerste Kamervoorzitter, tevens onderwijsman in hart en nieren, leek tot voor kort een uitermate geschikte kandidaat. Onlangs kwam echter ook hij in opspraak, net als Wiersma vanwege zijn bullebakgedrag tegenover ambtelijk personeel. Daarom treft u hier geen top-10 maar een top-9 van kandidaten om Wiersma te vervangen. Wie uit de VVD kan de portefeuilles primair-, voortgezet onderwijs en Leven Lang Ontwikkelen overnemen?
Titia Bredée
De eerste kandidaat om Wiersma op te volgen is een actief VVD’er en momenteel voorzitter van Nuffic, de internationaliseringsorganisatie van OCW. In weer en wind staat zij op regenachtige dorpspleinen te folders uit te delen als er verkiezingen in aantocht zijn. Bredée is echter niet alleen een actief VVD’er, ze is ook inhoudelijk de uitgelezen kandidaat om Wiersma op te volgen.
Titia Bredée was tot niet heel lang geleden voorzitter van de iPabo, een interreligieuze pabo in Amsterdam-Slotervaart – een wijk waar de kansenongelijkheid alom tegenwoordig is. Zij weet als geen ander hoe het is om als school te opereren in een omgeving met veel sociale uitdagingen. Daarom kan Bredée probleemloos de sociale strijd van Wiersma voortzetten, die inzette op meer aandacht voor kansengelijkheid en de broodnodige basisvaardigheden.
Karin Straus
De criticasters van onderwijsbestuurders en –koepels, zoals Harm Beertema (PVV) en in mindere mate Peter Kwint (SP), zullen deze kandidaat niet meteen in hun armen sluiten, want momenteel is Straus voorzitter van de Algemene Vereniging Schoolleiders. Het deed de twee Kamerleden juist zo veel genoegen dat Wiersma niet schroomde om bestuurders en onderwijskoepels op de kast te jagen. Toch kan Beertema enigszins gerust zijn: Straus was in kabinet Rutte-II onderwijswoordvoerder voor de VVD en streed in die hoedanigheid samen met Beertema voor strenge eindtoetsen in het onderwijs.
Bovendien kan Straus met haar Limburgse wortels de onderwijssector in het zuiden van het land weer voor zich winnen. Daar nam men massaal afstand van Wiersma omdat die tijdens carnaval doorstroomtoetsen voor leerlingen wilde organiseren. Verzet carnaval dan maar, luidde Wiersma’s oplossing.
Pieter Duisenberg
Zijn missie lijkt ten einde te komen. Zes jaar geleden werd hij als Kamerlid benaderd om voorzitter van de VSNU te worden vanwege zijn ambitie om een groeistrategie voor internationale samenwerking met universiteiten te realiseren. Hij wilde als VVD-Kamerlid een topsector en een exportproduct maken van het Nederlandse hoger onderwijs. In 2025 zouden er 225.000 internationale studenten in Nederland moeten zijn, vond Duisenberg. Dat ging er bij veel universiteitsbestuurders in als Gods woord in een ouderling; met zo’n internationale groeistrategie was hij de gedroomde voorzitter van de VSNU.
Nu, zes jaar later, is er weinig terechtgekomen van die ambitie. Integendeel, de internationalisering staat op de rand van de afgrond nu minister Dijkgraaf de appel wil schillen met een botte bijl. Daarom biedt deze vacature een mooie gelegenheid om soepel en eervol het stokje over te dragen aan een nieuwe voorzitter van UNL, die de aanstaande krimpoperatie van de universiteiten kan begeleiden. Duisenberg kan zich dan volop storten op Leven Lang Ontwikkelen, een onderwerp waarvoor zijn hart zeker zo warm klopt als voor internationalisering, en wat onder Wiersma een beetje in de vergetelheid is geraakt.
Hans Schutte
Iemand die uitermate geschikt is voor deze rol, is Hans Schutte. Als voormalig directeur-generaal voor het mbo en hoger onderwijs op het ministerie van OCW en als huidig bestuursvoorzitter van ROC Mondriaan in Den Haag kan hij in de voetsporen treden van de illustere Roel in ’t Veld. Die maakte een vergelijkbare carrièreswitch: van hoge ambtenaar op OCW naar bewindsman op datzelfde ministerie. Bovendien is Schutte, gezien zijn voormalige functie als directeur van uitvoeringsorganisatie DUO, bekend met de soms taaie ambtelijke besluitvorming en complexe dossiers.
Fabiènne Hendricks
Hoewel ze voor het grote publiek wellicht geen bekend gezicht is, is Fabiènne Hendricks binnen de VVD-onderwijswereld zeker geen onbekende. Naast haar functie als gemeenteraadslid in Bloemendaal werkt ze bij Tata Steel in IJmuiden als manager Talent, Performance Management & Recruitment. Voor de VVD is het belangrijk dat er weer eens iemand minister wordt die, net als Mark Rutte, afkomstig is van een multinational.
Daarnaast is Hendricks toezichthouder bij de Hogeschool Utrecht (waar studenten toch al willen dat ze vertrekt vanwege haar baan bij het milieuvervuilende Tata Steel) en bestuursvoorzitter van het Technasium. Dat onderwijsconcept is ontwikkeld voor de bovenbouw van de havo en het vwo en bereidt leerlingen voor op een technische studie aan het hbo of de universiteit.
Zohair El Yassini
De politiek en het onderwijs moeten elkaar niet de schlud geven van de slechte onderwijsprestaties van leerlingen, zei hij onlangs tijdens een discussie met de Onderwijsinspectie in de Tweede Kamer. El Yassini kijkt vooruit als Kamerlid voor de VVD. Hij hecht veel belang aan basisvaardigheden en maakt zich grote zorgen over de basisvaardigheden van mbo-studenten die vanuit het vmbo doorstromen – vooral van studenten op het laagste niveau.
Als iemand die afkomstig is uit een Utrechtse achterstandswijk, begrijpt hij als geen ander hoe belangrijk een goede taalvaardigheid is om later te kunnen solliciteren voor een baan. El Yassini lijkt een uitstekende kandidaat om Wiersma’s campagne voor basisvaardigheden voort te zetten.
Willem van Valkenburg
Een andere VVD-prominent die Dennis Wiersma kan opvolgen. Van Valkenburg is op de TU Delft een ware onderwijsman en verantwoordelijk voor onderwijsinnovatie aldaar. Zo bekijkt hij hoe het onderwijs beter kan aansluiten bij de belevingswereld van studenten. Drie jaar geleden ontving hij zelfs de SURF-onderwijsprijs voor zijn inzet.
Van Valkenburg zet zich zowel nationaal als internationaal in voor digitale onderwijsinnovatie. Daarnaast was hij tot voor kort VVD-bestuurder in het hoogheemraadschap, de moeder aller bestuursorganen in Nederland. Hij weet dus als geen ander hoe je doeltreffend kan opereren in de Nederlandse (onderwijs)polder.
Max Patelski
Een generatiegenoot van Dennis Wiersma en voormalig bestuurder bij het ISO. Patelski was eerst lid bij D66, maar vetrok naar de VVD. Hij is lange tijd voorzitter geweest van het Onderwijsnetwerk van de liberalen en stond op de kandidatenlijst voor de jongste Tweede Kamerverkiezingen. In het voorjaar van 2021 voerde hij een persoonlijke campagne, gericht op onderwijs. Met dat profiel wilde hij de Kamer bereiken, ondanks zijn 49e plaats op de kieslijst. In zijn jongere jaren zat Patelski met onder andere Sywert van Lienden in het bestuur van de leerlingenvakbond LAKS. Sinds die tijd heeft hij een passie voor onderwijs en streed hij tegen de 1040-norm.
Nu, vijftien jaar later en met veel bestuurlijke ervaring op zak, zou Maastrichtenaar Patelski eindelijk het stokje kunnen overnemen van zijn toenmalige tegenstander, staatssecretaris Marja van Bijsterveld (CDA). In 2007 demonstreerde hij tegen de ophokplicht van ‘IJzeren Marja.’ Momenteel is hij plaatsvervangend directeur van een Penitentiaire Inrichting.
Tim Versnel
Als wethouder in Rotterdam is Tim Versnel momenteel populair vanwege zijn aanpak van de bijstandsfraude. Binnen de VVD maak je daarmee altijd goede sier. Wat betreft onderwijsvoorstellen heeft hij als gemeenteraadslid vooral gehamerd op een grotere inzet op het burgerschapsonderwijs in de Maasstad. Dat moest volgens Versnel verder gaan dan alleen het onderwijs; om het daadwerkelijk tot een succes te maken, moeten ook ouders daarbij betrokken worden. Hij wilde ook dat het burgerschapsonderwijs veel steviger ingebed zou worden in het basisonderwijs.
Samen met Klaas Dijkhoff, oud-fractievoorzitter van de VVD, schreef Versnel een boek met de kenmerkende blijmoedige liberale titel ‘Alles komt goed’. Daarin gaan de twee liberalen met elkaar in gesprek over de uitdagingen voor de samenleving. Ze bespreken onder andere de zorgen rondom de coronamaatregelen en de gevolgen ervan, de economie, klimaatverandering, immigratie en racisme.