Ossu
Nee, zij zijn een voortvloeisel uit het systeem van de scheiding der machten. Niet de rechterlijke macht, maar de wetgevende controleert de uitvoerende macht. Het is dan ook aan het parlement om gevolgen te verbinden aan gedragingen van de uitvoerende macht. De (straf)rechter dient zich daar buiten te houden.
De jurisprudentie waarin voor Nederland iets vergelijkbaars is bepaald als de SCOTUS nu heeft bepaald voor de VS ("niet strafrechtelijk aansprakelijk voor zover het een exclusieve overheidstaak betreft"), hadden als aanleiding het morsen van kerosine en de illegale stort van vervuilde baggerspecie. Echt geen spectaculaire gekkigheid waar je een thriller mee volschrijft.
Natuurlijk kan men naar aanleiding van die jurisprudentie ook de vraag stellen "joh, is de inzet van Nederlandse commandotroepen niet óók een exclusieve overheidstaak? Dus als de mindef opdracht geeft aan een commando-eenheid om persoon X om te leggen, valt dat dan óók onder een exclusieve overheidstaak?". En dat is ongetwijfeld door velen gedaan.
Dat was ook altijd een leuk gedachte-experimentje. Maar nu je Trump hoort schreeuwen over militaire tribunalen, of in een iets verder verleden "lock her up!", dan liggen dat soort voorheen volledig theoretische mogelijkheden ineens niet eens zo gek ver meer van de realiteit af. De kans dat "de inzet van commandotroepen valt theoretisch gezien volgens mij onder de strafrechtelijke immuniteit" niet meer in een cafégesprekje tussen betweterige juristen ter overbrugging van de tijd tot het volgende rondje wordt gezegd, maar door een politiek adviseur ter rechtvaardiging van een coup, is nu vele malen groter dan een decennium of twee geleden.
Dat probleem past volgens mij ook in een breder patroon dat we tegenwoordig zien. Democratieën zijn ingericht met bepaalde mechanieken die ervan uit gaan dat alle, of in ieder geval verreweg de meerderheid daarvan, te goeder trouw gebruik maken van de privileges en rechten die hen worden geboden. En die mechanieken werkten best prima om de boel in balans te houden, en eventuele probleemgevallen eruit te filteren.
Maar het systeem is niet ingericht op een rancuneuze post-waarheid beweging met een electoraat dat kennelijk geen gevolgen kan of wil verbinden aan leugens, schending van rechten van minderheden, en afbreuk van het democratisch systeem (of zelf juist die afbraak beoogt), waarbij alle ruimte die het systeem biedt wordt gepakt om zand in de mechanieken van de democratie te strooien zolang het hen zelf maar dient. Trumpisme, en in bredere zin het extreem rechtse populisme, is als een auto-immuunziekte voor de democratie.