Ik heb nogal wat moeite met de term neoliberalisme, omdat het in veel discussies gebruikt wordt als een soort boksbal om allerlei ongewenste maatschappelijke effecten aan toe te schrijven - iedere ontwikkeling die niet aansluit bij de eigen visie is de schuld van het neoliberalisme, en daar valt dan zo ongeveer alles van GroenLinks tot de VVD onder. Daar schieten we natuurlijk niet zo veel mee op, dus die term laat ik maar even links liggen.
Maar de afrekencultuur is wel interessant. Alles lijkt op microniveau te moeten worden vastgelegd en gecontroleerd, met als gevolg dat er een hoop geld wordt besteed aan alle controlemechanismes en -beambten. Met werkervaring in het bedrijfsleven en in de publieke sector kan ik je melden dat je er in beide terreinen over struikelt, maar volgens mij zit daar wel een hele andere gedachte achter.
De detailhandel draait voor >90% op (voor het vak) ongeschoolde arbeid die vooral zo goedkoop mogelijk moet zijn. Om de loonkosten te drukken willen ze het verloop hoog houden, maar dat betekent dat je de kosten van inwerken zo veel mogelijk moet drukken - en zorgen dat de mensen eigenlijk zo min mogelijk hoeven te weten en te kunnen. Zo wordt het ondernemerschap geautomatiseerd en worden de processen op de werkvloer tot in detail beschreven en gechecklist. Iedere nitwit kan het - oftewel voor jou tien anderen.
Met de publieke sector werkt dat anders. Het doel van de publieke sector is immers niet winstgevendheid. Maar het Haagse is politiek verantwoordelijk voor wat er in het onderwijs, de zorg e.d. gebeurt, en is als de dood om deze verantwoordelijkheid ook maar een beetje uit handen te geven. Het is niet zo vreemd dat de maatschappij het vertrouwen in de professional (zoals de huisarts en de leraar) verloren heeft - ze volgt slechts het voorbeeld van de politiek. Het rekenexamen is een treffend voorbeeld. Men wilde er niet op vertrouwen dat scholen en leraren zelfstandig in staat zijn om goed rekenonderwijs aan te bieden, dus moest het koste wat kost gecontroleerd worden. Met het verkeerde middel ook nog eens.