Geheim 1: eten
‘Mijn ge-wat?’, schreeuwt Caterina Garofalo (102). ‘U moet iets harder praten, hoor. Anders versta ik u niet. Ooo, u bedoelt mijn geheim? Nou, in ieder geval niet die nietsnut daar.’
Met haar hoofd knikt Caterina naar bar Il Muretto, waar zeven mannen op het zonnige terras het Italiaanse kaartspel Scopa spelen. Althans, de vier kwiekste mannen spelen, de andere drie knorren af en toe instemmend mee.
Een van hen is de 98-jarige Salvatore Garofalo, die hier dagelijks het puzzeltje in stadskrant La Città komt invullen om zijn hersenen fit te houden. Behalve vandaag dan: Salvatore is in slaap gevallen.
‘Salvatore’, schreeuwt Caterina terwijl ze hem een pets verkoopt met de opgerolde krant. ‘Wakker worden. We zouden samen groente kopen.’
De zes andere knarren beginnen te joelen, waarna Caterina haar twee overgebleven tanden bloot lacht en een buiginkje maakt.
‘Wij hadden vroeger een groenteboer’, zegt Salvatore even later. ‘Hij zat hier om de hoek en het geheim van dit dorp was daar te vinden. Wij worden namelijk oud doordat we goed eten. Wij hebben hier de beste kruiden, de beste tomaten en de beste olijven van heel Italië. Wist je dat er zelfs onderzoek is gedaan naar ons eten?’
De stokoude Salvatore heeft gelijk. Althans, wat dat onderzoek betreft: een van de eerste serieuze studies naar de geheimen van het mediterrane dieet vond immers plaats op nog geen 10 minuten rijden van Acciaroli, in buurdorp Pioppi.
Pioppi, dat in Nederland inmiddels bekend is vanwege het populaire Pioppi-dieet, was 28 jaar lang de thuisbasis van de Amerikaanse Ancel Keys. Keys was een vooraanstaande voedingswetenschapper die de basis legde voor vrijwel alle studies over de relatie tussen voeding, cholesterol en hartinfarcten.
MEDITERRAAN DIEET
Uit een onderzoek van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) bleek halverwege 2018 dat het mediterrane dieet – hoewel gezond en veelgeprezen – langzaam aan het uitsterven is in Zuid-Europa. Doordat fruit en verse groenten steeds vaker vervangen worden door junkfood, en doordat jongeren steeds minder bewegen, ligt het percentage kinderen met overgewicht in Italië zelfs boven de 40 procent. Ter vergelijking: in Scandinavië ligt het percentage kinderen met obesitas rond de 5 procent. Volgens de WHO is Zweden het enige Europese land waar jongeren momenteel nog wel ‘mediterraan’ eten.
Volgens Keys, die zelf ook 100 jaar werd, was Pioppi het epicentrum van goede voeding. De bewoners vermijden bewerkt voedsel, zo constateerde hij, ze eten minder zout, maar des te meer verse groenten, fruit en vis. Ze gebruiken weinig verzadigd vet, maar wel plantaardige olie en bovendien doen ze alles met mate. In 2017 schreef de Nederlandse emeritus hoogleraar voedingsleer Martijn Katan: ‘Waarom schrijf ik nog boeken over voeding als Keys alles zestig jaar geleden al wist?’
‘Veel van Keys’ conclusies worden inderdaad bevestigd in onze onderzoeken’, zegt dokter D’Arena. ‘Ook wij zien dat het mediterrane dieet een cruciale rol speelt bij gezond ouder worden.’ Zo onderzoekt een groep Duitse collega’s de gevolgen van de hoge rozemarijnconsumptie, waarvan de lokale variant veel carnosinezuren bevat – een stof die mogelijk een positieve uitwerking heeft op onder andere het geheugen en het zicht. Tegelijkertijd is ook nog veel onduidelijk over de werking van een mediterraan dieet, al is het maar omdat een mediterraan menu nogal kan verschillen van mens tot mens, en van dag tot dag, in zowel de ingrediënten als de hoeveelheden.
Wat verder opvalt in de studies: de ouderen consumeren met mate. ‘We zien bij de ‘jongeren’ in ons onderzoek – de mensen tussen grofweg 50 en 65 – veel hogere cholesterolwaarden’, zegt D’Arena. ‘Dat komt niet doordat ze iets anders eten, maar doordat ze te veel eten.’
‘Misschien nog wel belangrijker dan wat je eet, is hoeveel je eet’, zegt ook verouderingswetenschapper Van Bodegom. ‘Om gezond oud te worden is een van de belangrijkste eigenschappen of je in staat bent maat te houden.’