Duke De lonen kunnen inderdaad wel wat harder stijgen. Maar die andere punten zijn niet zo eenvoudig. Krijgen we (en dan m.n. de aanhang van populistisch rechts) zelf dan weer zin om de banen te doen waar nu de arbeidsmigranten op zitten? Werkgevers wijken niet voor niets uit naar het buitenland om die vacatures in te vullen.
Dat is een beetje een kip-ei-discussie. Ja, er zijn sectoren waar het voor werkgevers moeilijk is om (laagbetaalde) Nederlandse werknemers te vinden. Tegelijk heb ik zelf een tijdje in zo'n logistiekblokkendoos gewerkt, tussen de Polen en Bulgaren. Dat bedrijf deed de Europese distributie voor Apple. Er was nog een kleine kern van de oude garde over, voornamelijk Nederlandse vrouwen van middelbare leeftijd. Die zijn in de loop der jaren stelselmatig vervangen door goedkope, onmondige Oost-Europeanen. Heb je een grote mond? Prima, dan hoef je morgen niet meer terug te komen.
Ik geloof niet dat Nederlanders dat werk niet willen doen. Ze willen het alleen niet doen onder deze omstandigheden, iets waar werkgevers bij Oost-Europeanen wel mee weg komen omdat ze 1) hun rechten niet kennen en 2) voor zover ze die kennen hun baan niet willen verliezen.
De stagnering van lonen en onvrede van mensen over hun positie op de arbeidsmarkt hangt sterk samen met het vrije verkeer van personen en arbeid. Waar voorheen het aanbod beperkt was en werkgevers moesten stijgen met de lonen om aantrekkelijk te blijven werkt dat economisch mechanisme niet meer door de onbeperkte invoer van goedkope arbeidskrachten. Dat heeft geleid én werd vergemakkelijkt (opnieuw het kip en het ei) door verregaande flexibilisering, die bovendien de positie van de vakbonden heeft aangetast. Dat alles heeft ontzettend nadelig uitgepakt voor een grote groep Nederlanders. Daarbij zien zij hun positie door ontwikkelingen als automatisering en robotisering eerder verslechteren dan verbeteren. En dan gooien partijen als D66 en de VVD nog wat olie op het vuur door te pleiten voor méér arbeidsmigratie.
De oplossing? Terugdringen van flexibilisering, verhoging van het minimumloon, loonstijgingen in de publieke sector en het beperken van arbeidsmigratie.
En wonen betaalbaar maken, door de crisis is de bouwproductie bijna 10 jaar flink achtergebleven. Dan lopen we tegen problemen aan maar ook daar kan de overheid maar beperkt iets aan doen. De planvoorraad was er wel volop maar er werd gewoon niet verkocht en dus gebouwd.
Zoals ik het zie hebben meerdere overheidslagen daar wel degelijk een actieve negatieve rol in gehad, met het rijk als grote aanstichter. Door het dak te vervangen tijdens een orkaan - gemeenten kregen draconische bezuinigingen voor hun kiezen tijdens een historisch diepe crisis - werd er amper nog geïnvesteerd. Terwijl het juist toén mogelijk was om voor relatief weinig geld bij te bouwen. Nu gaat het economisch voor de wind en wordt elke gemeente geconfronteerd met vertragingen door ondercapaciteit en bouwkostenstijgingen. Gek hè, wie had dat kunnen zien aankomen tien jaar geleden.